اخراج کارمند توسط کارفرما، موضوعی پیچیده و چالش‌برانگیز در روابط بین کارمند و کارفرما است. در حالی که کارفرما حق اداره امور و تصمیم‌گیری در مورد نیروی انسانی خود را دارد، کارمند نیز از حقوقی برخوردار است که باید در فرآیند اخراج رعایت شود.
بطور کلی در هر رابطه کاری، ممکن است شرایطی پیش آید که کارفرما به دلایل مختلف، اعم از ضرورت‌های اقتصادی، عملکرد ضعیف کارمند، یا نقض قوانین و مقررات، نیاز به اخراج کارمند داشته باشد. با این حال، این امر باید با رعایت قوانین و مقررات مربوطه انجام شود تا حقوق کارمند تضییع نشود.
در این مقاله به بررسی قوانین مربوط به اخراج کارمند توسط کارفرما می‌پردازیم.
مفهوم اخراج کارمند
اخراج به معنای خاتمه دادن به رابطه کاری بین کارمند و کارفرما به صورت یک‌جانبه توسط کارفرما است. این عمل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عدم رضایت از عملکرد کارمند، نیاز به تعدیل نیرو، و یا انقضای قرارداد انجام شود.
انواع قراردادهای کار
اولین قدم برای بررسی قوانین اخراج، شناخت انواع قرارداد کار است. قوانین مربوط به اخراج کارمند، به نوع قرارداد کار وی بستگی دارد. به طور کلی دو نوع قرارداد کار وجود دارد:
- قرارداد کار دائم: این نوع قرارداد برای مدت نامحدود منعقد می‌شود و کارمند تا زمانی که بازنشسته نشده یا به دلایل قانونی و تخلف اخراج نشده باشد، می‌تواند به کار خود ادامه دهد.
- قرارداد کار موقت: این نوع قرارداد برای مدت معین و با هدف انجام کار مشخصی منعقد می‌شود و پس از اتمام آن، به طور خودکار فسخ می‌شود. در این نوع قراردادها، کارفرما می‌تواند در پایان مدت قرارداد، بدون نیاز به دلیل خاصی، قرارداد را تمدید نکند.
شرایط اخراج کارمند رسمی
کارمند رسمی کسی است که با گذراندن مراحل استخدامی و با نظر مثبت مراجع ذیصلاح، به طور دائمی در یک سازمان دولتی یا خصوصی مشغول به کار می‌شود. اخراج این نوع کارمند شرایط خاص خود را دارد که در قانون کار جمهوری اسلامی ایران به تفصیل شرح داده شده است.
کارفرما فقط در صورت وجود دلیل موجه می‌تواند کارمند رسمی را اخراج کند.
دلایل موجه برای اخراج کارمند رسمی
- کاهش نیاز به نیروی کار: در صورتی که کارفرما به دلیل شرایط اقتصادی یا تغییر در نوع فعالیت خود، نیاز به نیروی کار نداشته باشد، می‌تواند با رعایت تشریفات قانونی، کارمند خود را اخراج کند.
- قصور در انجام وظایف: اگر کارمند در انجام وظایف محوله ناتوان باشد و کوتاهی کند و پس از تذکر کتبی و آموزش‌های لازم، همچنان عملکرد ضعیفی داشته باشد، کارفرما می‌تواند او را اخراج کند.
- ارتکاب تخلفات: ارتکاب تخلفات انضباطی، مانند غیبت غیرمجاز، سرقت، درگیری با همکاران، خیانت در امانت، افشای اسرار شغلی و… می‌تواند از موجبات اخراج کارمند باشد.
- فقدان شرایط لازم: اگر کارمند در بدو استخدام، اطلاعات نادرستی در مورد خود ارائه کرده باشد و یا شرایط لازم برای انجام کار را نداشته باشد، کارفرما می‌تواند او را اخراج کند.
رعایت تشریفات قانونی اخراج
در هنگام اخراج کارمند رسمی، کارفرما موظف به رعایت موارد زیر است:
- اخطار کتبی: کارفرما باید قبل از اخراج، به کارمند اخطار کتبی بدهد و دلیل اخراج را به طور واضح در آن ذکر کند. این اخطار باید شامل دلیل اخراج، تاریخ اخراج، و حقوق و مزایای کارمند باشد.
- پرداخت حقوق معوقه: کارفرما باید تمام حقوق معوقه کارمند را تا زمان اخراج به او پرداخت کند. حقوق معوقه، حق سنوات، عیدی و پاداش، مرخصی استفاده نشده از جمله این حقوق هستند.
- پرداخت حق سنوات: کارفرما باید به ازای هر سال سابقه کار کارمند، معادل یک ماه حقوق به او حق سنوات پرداخت کند.
- اعلام اخراج به مراجع ذیصلاح: کارفرما باید مراتب اخراج کارمند را به مراجع ذیصلاح مانند اداره کار و امور اجتماعی و همچنین شورای اسلامی کار اطلاع دهد.
قوانین اخراج پرسنل با قرارداد موقت
قوانین اخراج پرسنل با قرارداد موقت، ساده‌تر از قوانین اخراج کارمند رسمی است و به نوع قرارداد و شرایط آن بستگی دارد. به طور کلی، در قراردادهای موقت، کارفرما می‌تواند در صورت عدم نیاز به کارمند، با پرداخت غرامت، قرارداد را فسخ کند.
میزان غرامت اخراج در قراردادهای موقت
میزان غرامت اخراج در قراردادهای موقت به شرح زیر است:
- در قراردادهای موقت کمتر از یک سال: معادل 30 روز حقوق
- در قراردادهای موقت بین یک تا سه سال: معادل 45 روز حقوق
- در قراردادهای موقت بیش از سه سال: معادل 60 روز حقوق
در برخی موارد، کارفرما موظف به پرداخت غرامت بیشتر به کارمند است. به عنوان مثال، اگر کارفرما بدون دلیل موجه، کارمند خود را اخراج کند، باید غرامت اخراج را به طور کامل به او پرداخت کند.
مراجع رسیدگی به شکایات اخراج
در صورت بروز اختلاف بین کارمند و کارفرما در مورد اخراج، کارمند می‌تواند به مراجع زیر مراجعه کند:
- شورای اسلامی کار: در صورتی که در محل کار، شورای اسلامی کار وجود داشته باشد، کارمند می‌تواند در ابتدا به این شورا مراجعه کند.
- اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی: کارمند می‌تواند با مراجعه به اداره کار و امور اجتماعی، از کارفرما خود شکایت کند.
- هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف: در صورت عدم حل و فصل مشکل در اداره کار، کارمند می‌تواند به هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف مراجعه کند.
نکات مهم در مورد اخراج کارمند
- کارفرما نمی‌تواند بدون دلیل موجه، کارمند خود را اخراج کند.
- کارفرما موظف است قبل از اخراج کارمند، به او تذکر کتبی بدهد.
- کارفرما باید در هنگام اخراج، تمام حقوق و مزایای کارمند را به او پرداخت کند.
- کارفرما موظف است در صورت اخراج کارمند، به او گواهی کار صادر کند.
- کارفرما حق ندارد در زمان اخراج، به کارمند توهین یا بی احترامی کند.
- در صورت اخراج غیرقانونی کارمند، او می‌تواند به مراجع ذیصلاح مانند اداره کار و مراجع قضایی مراجعه کند و از حقوق خود دفاع کند.
بیشتر بخوانید: نحوه شکایت کارگر از کارفرما
جمع‌بندی
اخراج کارمند، موضوعی پیچیده و دارای ظرافت‌های قانونی است. کارفرما باید قبل از هر اقدامی، با قوانین و مقررات مربوطه آشنا شود و با رعایت کامل آنها، اقدام به اخراج کارمند کند. در غیر این صورت، کارمند می‌تواند از حقوق قانونی خود برای احقاق حق استفاده کند.
برای جلوگیری از پیش آمدن مشکل در هنگام استخدام و اخراج کارمندان و بهبود امور منابع انسانی کسب و کار خود با هلدینگ استاد علی پایان در ارتباط باشید.
