در قانون کار ایران، مصوب سال 1369، حقوق و وظایف متعددی برای کارگران و کارفرمایان در نظر گرفته شده است. در شرایطی که کارفرما به تعهدات خود عمل نکند و یا حقوق کارگر را نقض کند، کارگر می‌تواند از طریق مراجع قانونی ذیصلاح اقدام به شکایت نماید. در این مقاله به بررسی مراحل و مدارک لازم و همچنین نحوه شکایت کارگر از کارفرما در ایران می‌پردازیم.
تعریف حقوق و وظایف کارگران و کارفرمایان در قانون کار
قانون کار جمهوری اسلامی ایران به منظور ایجاد تعادل و حفظ روابط عادلانه بین کارگران و کارفرمایان تدوین شده است. این قانون، حقوق و وظایف متقابل هریک از طرفین را به شرح زیر مشخص می‌کند.
حقوق و وظایف کارگران
حقوق کارگران
- دریافت حقوق و مزایا: کارگران حق دارند در قبال انجام کار، حقوق و مزایای مندرج در قرارداد کار خود را مطابق با قانون کار دریافت کنند. این حقوق شامل حداقل دستمزد، حق مسکن، حق اولاد، عیدی و پاداش، سنوات، و … می باشد.
- بیمه تامین اجتماعی: کارفرمایان موظف هستند کارگران خود را بیمه تامین اجتماعی کنند تا در صورت بروز بیماری، ازکارافتادگی، بازنشستگی و … از خدمات این سازمان بهره مند شوند.
- مرخصی: کارگران حق دارند از مرخصی های استعلاجی، زایمان، و … با حفظ حقوق و مزایا استفاده کنند.
- امنیت شغلی: عدم اخراج غیرقانونی
- امنیت و بهداشت کار: کارگران حق دارند در محیط کار امن و سالم کار کنند. کارفرمایان موظف هستند تمهیدات لازم برای حفظ سلامت و ایمنی کارگران را فراهم کنند.
- آزادی تشکل: تشکیل و عضویت در انجمن های صنفی
وظایف کارگران
- انجام کار با دقت و ظرافت: کارگران موظف هستند کار خود را با دقت و ظرافت و مطابق با شرح وظایف و دستورات کارفرما انجام دهند.
- رعایت نظم و انضباط: کارگران موظف هستند نظم و انضباط محیط کار را رعایت کنند.
- حفظ و نگهداری ابزار و وسایل کار: کارگران موظف هستند از اموال کارفرما در محل کار مراقبت کنند.
- رعایت بهداشت و ایمنی کار: کارگران موظف هستند در حفظ سلامت و ایمنی خود و همکاران خود کوشا باشند.
حقوق و وظایف کارفرمایان
حقوق کارفرمایان
- انتظار انجام کار با دقت و ظرافت: کارفرمایان حق دارند انتظار داشته باشند که کارگران کار خود را به درستی و طبق دستورات انجام دهند.
- رعایت نظم و انضباط: کارفرمایان حق دارند انتظار داشته باشند که کارگران نظم و انضباط محیط کار را رعایت کنند.
- استفاده از ابزار و وسایل کار: کارفرمایان حق دارند از اموال خود در محل کار استفاده کنند.
- اخراج کارگر: کارفرمایان در شرایطی خاص، مانند سوء رفتار کارگر یا عدم انجام کار به درستی، می توانند کارگر را اخراج کنند.
وظایف کارفرمایان
- پرداخت حقوق و مزایا: کارفرمایان موظف هستند حقوق و مزایای کارگران را طبق قانون کار و قرارداد کار به موقع پرداخت کنند.
- بیمه تامین اجتماعی: کارفرمایان موظف هستند کارگران خود را بیمه تامین اجتماعی کنند.
- فراهم کردن محیط کار سالم: کارفرمایان موظف هستند تمهیدات لازم برای حفظ سلامت و ایمنی کارگران را فراهم کنند.
- احترام به شخصیت و کرامت انسانی کارگران: کارفرمایان موظف هستند به شخصیت کارگران احترام بگذارند و از هرگونه تبعیض و توهین به آنها خودداری کنند.
مراحل و نحوه شکایت کارگر از کارفرما
- مراجعه به اداره کار:
اولین قدم برای شکایت، مراجعه به اداره کار محل کار یا محل سکونت کارگر است. در این مرحله، کارگر باید با ارائه مدارک و مستندات، شکایت خود را ثبت کند و شرح کاملی از تخلفات کارفرما را ارائه دهد.
- تشکیل جلسه حل اختلاف:
پس از ثبت شکایت، اداره کار برای حل اختلاف بین کارگر و کارفرما، جلسه‌ای را با حضور کارگر، کارفرما و نماینده‌های آنها تشکیل می‌دهد. در این جلسه، هر دو طرف می‌توانند توضیحات خود را ارائه و مدارک و شواهد خود را ارائه کنند. در نهایت، سعی می‌شود با توافق طرفین، مشکل حل و فصل شود.
- صدور رای:
در صورتی که در جلسه حل اختلاف، توافقی حاصل نشود، اداره کار با بررسی مدارک و مستندات و اظهارات طرفین، رای خود را صادر می‌کند. این رای برای طرفین لازم الاجرا است.
- اعتراض به رای:
هر یک از طرفین می‌توانند به رای صادره از اداره کار اعتراض کنند. برای این منظور، باید ظرف 20 روز از تاریخ ابلاغ رای، به مراجع تجدید نظر (شورای عالی حل اختلاف) مراجعه کنند.
مدارک لازم:
- مدارک شناسایی کارگر: شامل کارت ملی و شناسنامه
- مدارک مربوط به رابطه کار: شامل قرارداد کار، حکم کارگزینی، لیست بیمه و …
- مدارک و شواهد مربوط به تخلف کارفرما: شامل فیش حقوقی، نامه اخراج، لیست بیمه و …
- شهادت شهود: در صورت وجود
موارد قابل شکایت
- عدم پرداخت حقوق و مزایا
- اخراج غیرقانونی
- سوء استفاده از کارگر
- عدم پرداخت حق بیمه
- فراهم نکردن شرایط ایمنی و بهداشتی در محیط کار
- و…
مراجع قانونی رسیدگی به شکایت
- اداره کار: در اکثر موارد، اداره کار مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت کارگر از کارفرما است.
- شورای عالی حل اختلاف: در برخی موارد، مانند اخراج غیرقانونی، کارگر می‌تواند به شورای حل اختلاف مراجعه نماید.
- دادسرا و مراجع قضایی: در صورت عدم تمکین کارفرما به رای اداره کار یا شورای حل اختلاف، کارگر می‌تواند به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه نماید.
نکات مهم در نحوه شکایت کارگر از کارفرما
- مهلت شکایت از کارفرما برای دریافت حقوق و مزایا، 90 روز از تاریخ سررسید طلب است.
- مهلت شکایت از کارفرما برای اخراج غیرقانونی، 30 روز از تاریخ اخراج است.
- کارگر می‌تواند برای پیگیری شکایت خود، از وکیل نیز کمک بگیرد.
جمع‌بندی
قانون کار جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک چارچوب قانونی، به دنبال ایجاد تعادل در روابط بین کارگر و کارفرما و حمایت از حقوق هر دو طرف است. آشنایی با این قانون، برای کارگران و کارفرمایان، در جهت حفظ حقوق و وظایف خود، ضروری است.
در عین حال در صورت وجود تخلف، می‌توان بر طبق قانون عمل کرد که در این مقاله نحوه شکایت کارگر از کارفرما پرداختیم.
البته باید بدانید که این اطلاعات فقط برای اطلاع رسانی عمومی است و نباید به عنوان مشاوره حقوقی تلقی شود. برای جلوگیری از بوجود آمدن چنین مشکلاتی توصیه می‌کنیم از خدمات مشاوره و مدیریت کسب و کار و همچنین خدمات امور پرسنلی و نیز امور قراردادها و آیین‌نامه‌های انضباطی هلدینگ پایان استفاده کنید.
